Nasze poczucie atrakcyjności zależy od tego, jak postrzegamy swoje ciało. Duży wpływ na ocenę jego wyglądu ma brzuch, który ulega największym zmianom w ciągu dnia oraz najsilniej reaguje na wahania wagi. Wzdęcia, które zmieniają jego kształt i obwód, mogą przyczyniać się do obniżania naszej samooceny.
Problem, jakim są wzdęcia, dotyczy co najmniej 45% gastroenterologicznych wizyt lekarskich. Często dotyka on kobiet w wieku trzydziestu, czterdziestu lat. Wzdęcia z jednej strony traktowane są jako problem wstydliwy, zaś z drugiej są uważane, zarówno przez chorych jak i lekarzy, jako mało istotny objaw. Dodatkowym problemem jest brak zarówno ich jednolitej definicji jak i narzędzi badawczych. Kluczowe jest ustalenie, co pacjent rozumie pod tym pojęciem, które bywa definiowane jako zwiększenie obwodu brzucha lub odczuwanie nadmiaru gazów w jelitach. Czy zwiększenie obwodu brzucha występuje u wszystkich? Nie, tylko 59% chorych kobiet zgłaszających objaw wzdęcia, jednocześnie miała zwiększony obwód brzucha (mierzony w cm).
W przypadku np. Zespołu Jelita Nadwrażliwego wzdęcie jest najczęstszym objawem, który upośledza codzienne życie połowy badanych. Większość z nich wymaga farmakoterapii, ale tylko nieliczni zgłaszają problem lekarzowi.
U zdrowego człowieka całkowita ilość gazów mieści się pomiędzy 150-200 ml. Pochodzą one z połykanego powietrza, dyfuzji z krwi, reakcji chemicznych oraz fermentacji bakteryjnych. W przypadku wzdęć kluczową rolę odgrywa nieprawidłowa gospodarka gazami jelitowymi, która obejmuje produkcję, transport oraz uwalnianie gazów z przewodu pokarmowego. Produkcja gazów zależna jest od składników niewchłoniętych do fermentacji bakteryjnej w jelicie cienkim oraz składu i rozmieszczenia flory bakteryjnej. W niektórych sytuacjach dochodzi do zjawiska przerostu bakteryjnego w jelitach. Jest to wynikiem obecności patologicznej flory lub niefizjologicznych gatunków bakterii w obrębie jelita cienkiego (np. po resekcji części jelit, resekcji żołądka).
Wzdęcia najczęściej odczuwane są w ciągu dnia i niejednokrotnie mają związek z posiłkiem. U zdrowego człowieka przemieszczanie i usuwanie gazów odbywa się bezobjawowo na drodze pasażu jelitowego. Mechanizmy fizjologiczne zapobiegają gromadzeniu się gazów, a tym samym powstawaniu dolegliwości takich jak wzdęcia. Nie bez znaczenia pozostaje skład jakościowy diety: udowodniono, że tłuszcze i białka, w przeciwieństwie do cukrów, niebezpiecznie zwiększają wchłanianie gazów.
Usuwanie gazów to głównie: odbijanie, przesuwanie gazów do krwi, zużycie przez bakterie oraz wydalanie. 
Najczęstsze przyczyny wzdęć
• świadome zatrzymywanie gazów, mające przyczyny w zahamowaniach kulturowych,
• zjawisko nadwrażliwości trzewnej – obniżony próg pobudliwości trzewnej powoduje, że chorzy częściej zgłaszają tę dolegliwość,
• obecność gazów – należy ją rozpatrywać przede wszystkim w kontekście błędów dietetycznych, zwłaszcza diety bogatowęglowodanowej, wysokotłuszczowej,
• błędy dietetyczne – pośpieszne spożywanie posiłków oraz picie napojów gazowanych, stosowanie niektórych leków przeczyszczających czy odchudzających może przyczyniać się do powstawania wzdęć,
• kształt brzucha oraz funkcje jego ściany – nieprawidłowe rozciąganie mięśni brzucha po posiłku może dawać objawy poposiłkowe. Wzdęcia mogą być zarówno objawem zaburzeń czynnościowych jak i objawem ostrych lub przewlekłych chorób.
Profilaktyka wzdęć
Leczenie wzdęć jest trudne i często nieskuteczne. Dlatego należy rozpocząć od edukacji pacjentów w zakresie stylu życia i profilaktyki.
W profilaktyce wzdęć najważniejsze są: odpowiednia dieta i aktywność ruchowa. Regularny wysiłek fizyczny, poza ogólnoustrojowym dobroczynnym wpływem, przyspiesza pasaż gazów jelitowych oraz wzmacnia mięśnie brzucha. Posiłki powinny być spożywane regularnie – 4-5 razy dziennie. Należy również unikać gazowanych napojów, ograniczyć nadmiar tłuszczu i białek, i węglowodanów sprzyjających wchłanianiu gazów. Powinno się także eliminować niektóre dodatki do żywności, jak słodziki czy gumę do żucia. Należy pamiętać, aby w tej właściwej diecie znalazły się probiotyki. Celem ich stosowania jest przywrócenie równowagi jelitowej oraz hamowanie rozwoju bakterii produkujących gazy. Bezpieczeństwo ich stosowania oraz powszechna dostępność czynią z nich cenną opcję profilaktyczną.
Dr Anna Cybulska – gastroenterolog
info. i foto.: ip
