Konflikt serologiczny to zjawisko, które nadal budzi wiele wątpliwości i jest powodem niepokoju przyszłych rodziców. Chociaż jeszcze kilkadziesiąt lat temu faktycznie niezgodność antygenów stanowiła zagrożenie dla zdrowia i życia płodu, obecnie medycyna bardzo dobrze radzi sobie z tym problemem. Nie oznacza to jednak, że istnienie konfliktu serologicznego można zbagatelizować.
Konflikt serologiczny to sytuacja, w której organizm matki zaczyna produkować przeciwciała skierowane przeciwko antygenom występującym w komórkach płodu. Dochodzi do tego najczęściej w przypadku niezgodności antygenów, tj. kobieta ma krew z czynnikiem Rh(-), zaś mężczyzna ma krew z czynnikiem Rh(+), a dziecko dziedziczy krew po ojcu.
Konflikt serologiczny może pojawić się w każdej ciąży?
Powszechnie uważa się, że konflikt serologiczny u kobiet w pierwszej ciąży nie stanowi żadnego zagrożenia. Aby organizm matki zaczął produkować przeciwciała, musi dojść do „wymieszania się” jej krwi z krwią płodu. Do przecieku matyczno-płodowego dochodzi najczęściej dopiero podczas porodu. Wyjątek może jednak dotyczyć kobiet, u których:
- doszło do odklejenia się łożyska,
- doszło do wcześniejszego przerwania ciąży,
- doszło do poronienia poprzedniej ciąży,
- przeprowadzono zabiegi w trakcie ciąży, np. amniopunkcję,
- wystąpiły powikłania po zabiegach wewnątrzmacicznych.
Warto przy tym pamiętać, że konflikt serologiczny nie musi dotyczyć wyłącznie erytrocytów, ale również innych komórek.
Konflikt serologiczny – czym grozi?
Konflikt serologiczny może stanowić zagrożenie dla płodu. Przeciwciała wytworzone przez organizm matki zaczynają atakować czerwone krwinki dziecka, co skutkuje hemolizą krwi. Co prawda organizm płodu próbuje walczyć z przeciwciałami poprzez uruchomienie tzw. mechanizmu kompensacyjnego wyrównującego niedobór erytrocytów, jednak taka forma obrony nie jest wystarczająca. Konsekwencją tego może być:
- postępująca niedokrwistość,
- przewlekłe niedokrwienie wewnątrzmaciczne,
- uszkodzenie tkanek i narządów płodu.
W najbardziej pesymistycznym scenariuszu skutkiem konfliktu serologicznego może być obrzęk płodu, wewnątrzmaciczny zgon płodu lub urodzenie noworodka niezdolnego do samodzielnego życia.
Na szczęście do konfliktu serologicznego dochodzi coraz rzadziej, czego zasługą jest odpowiednia profilaktyka śródciążowa. Istotną rolę odgrywa przede wszystkim badanie grupy krwi wraz z oznaczeniem przeciwciał odpornościowych – badanie wykonywane na początku ciąży. W przypadku stwierdzenia u kobiety krwi z czynnikiem Rh(-), zaraz po porodzie podawana jest immunoglobulina anty-D. Aby zmniejszyć ryzyko konfliktu serologicznego, zaleca się także przyjęcie immunoglobuliny anty-D między 28. a 30. tygodniem ciąży – jest to jednak opcja nierefundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
