Gluten to mieszanka białek roślinnych. Obecny jest w ziarnie pszenicy (gliadyna), żyta (sekalina), jęczmienia( hordeina) oraz owsa (awenina). Białko to jest rozpuszczalne w alkoholu, ale nie w wodzie. Nietolerancja trwała glutenu, nazywana także celiakią (choroba trzewna), należy do najczęstszych chorób przewodu pokarmowego. Choroba ta występuje w kilku postaciach i nie charakteryzuje się jednym, konkretnym objawem.
Postać klasyczna najczęściej występuje u dzieci do 2 roku życia. Zazwyczaj objawia się przewlekłą biegunką. Diagnozy choroby dokonuje się na podstawie badań serologicznych oraz zaniku kosmków jelitowych.
Postać atypowa może występować w każdym wieku.
Dominujące objawy pozajelitowe to np.
- zapalenie opryszczkowate skóry,
- depresja, nadpobudliwość,
- obniżona mineralizacja kości,
- niedokrwistość wynikająca z niedoboru żelaza i/lub kwasu foliowego
oraz nietypowe objawy jelitowe:
- wzdęcia,
- nudności,
- biegunka,
- zaparcia.
Podstawą do rozpoznania choroby trzewnej są testy serologicznymi oraz zanik kosmków jelitowych.
Postać niema, jak wskazuje nazwa, ma przebieg bezobjawowy lub skąpoobjawowy. Często wykrywana jest przypadkowo np. podczas badań przesiewowych. U pacjentów stwierdza się dodatnie testy serologiczne oraz zanik kosmków jelita cienkiego.
Postać latentna (utajona) również przebiega bezobjawowo lub atypowo. Przy tej postaci choroby również stwierdza się dodatnie wyniki testów serologiczne, brak jednak typowych zmian histopatologicznych – zaniku kosmków jelitowych. U pacjentów cierpiących na daną postać choroby, przy stosowaniu diety glutenowej, może w przyszłości dojść do zaniku kosmków jelitowych.
Postać potencjalna jest bardzo podobna do postaci utajonej – przebiega bezobjawowo lub atypowo. W badaniu histopatologicznym również nie stwierdza się zaniku kosmków jelitowych, może jednak dochodzić do odkładania się depozytów autoprzeciwciał immunoglobuliny A w śluzówce przewodu pokarmowego. Przy stosowaniu niewłaściwej diety – diety glutenowej – bardzo wysokie jest prawdopodobieństwo zaniku kosmków.
Niestety, w ostatnich latach zaobserwowano wzrost zachorować na celiakię (szczególnie w postaci atypowej). Częstsze występowanie jest też u dorosłych niż u dzieci – aż 60% nowych przypadków celiakii dotyczy dorosłych, w tym 15-20% u pacjentów w wieku ponad 60 lat.
Warto zapobiegać chorobie. W tym celu należy:
- wykonać badania na obecność w surowicy krwi przeciwciał swoistych dla celiakii,
- sprawdzić charakterystyczne zmiany histopatologiczne w błonie śluzowej jelita cienkiego, – – zbadać uwarunkowania genetyczne – ustalić obecność haplotypu DQ2/DQ8.
Podstawą leczenia celiakii jest oczywiście dieta bezglutenowa. Warto skorzystać z pomocy specjalistów – lekarza i dietetyka. Poniżej przedstawiono produkty które są zalecane a które przeciwwskazane w nietolerancji glutenu – chorobie trzewnej.
Produkty dozwolone i zabronione w diecie bezglutenowej
Produkty dozwolone – produkty niezawierające glutenu:
- ryż, gryka, kukurydza, proso, amarantus
- mąka ryżowa, kukurydziana, mąka ziemniaczana, tapioka, mąka sojowa,
- skrobia pszenna (skrobia pszenna bezglutenowa zawiera poniżej 10 mg glutenu/kg)
- kasza gryczana, kasza jaglana
- chleb i bułki bezglutenowe
- płatki ryżowe, kaszki ryżowe błyskawiczne
- płatki kukurydziane, chrupki kukurydziane
- ciastka, słodycze bezglutenowe
- produkty oznaczone symbolem przekreślonego kłosa
Produkty przeciwwskazane:
- przetwory z pszenicy, żyta, jęczmienna, orkiszu i owsa
- bułki, chleb zwykły, chleb razowy, pieczywo chrupkie
- zwykłe makarony
- kasza manna, kasza jęczmienna, pęczak
- płatki owsiane
- ciasta, herbatniki, słodycze zawierające mąkę pszenną
W badaniach epidemiologicznych potwierdzono, że wprowadzenie niewielkich dawek pomiędzy glutenu do diety niemowląt pomiędzy 4. a 6. miesiącem życia, w okresie karmienia piersią, zmniejsza ryzyko zachorowania na celiakię do 2 roku życia. Maluszkowi można podać niewielkie ilości kaszy manny (ok. pół łyżeczki). Działanie to może wywołać tolerancję na gluten u dziecka.
Warto obserwować nasze zdrowie oraz objawy. Badajmy się. Nieleczona nietolerancja na gluten, zarówno u dzieci jak i dorosłych, powoduje spustoszenie organizmu, które skutkować może:
- niedokrwistością z niedoboru żelaza oraz kwasu foliowego,
- niedoborem witamin A,E,K, D3,
- krzywicą wtórną,
- osteoporozą,
- obniżonym stężeniem enzymów trawiących cukry prowadzącym do upośledzenia ich trawienia
- zwiększoną fermentacją bakterii mlekowych,
- obrzękami spowodowane niedoborem białek.
PRZEPISY:
DLA DOROSŁYCH I DZIECI CIERPIĄCYCH NA CELIAKIĘ
Coś na słodko: CIASTECZKA KOKOSOWE
- 1 op. kleiku ryżowego
- 1 kostka masła
- 1 szklanka cukru
- 3-4 łyżki wiórków kokosowych
- 1 op. cukru waniliowego
- 1 łyżeczka proszku do pieczenia Celiko
Masło, cukier, cukier waniliowy, kleik ryżowy, wiórki kokosowe, proszek do pieczenia włóż do miski i wymieszaj. Ciasto wyrabiaj ręką, do uzyskania jednolitej masy. Z tak przygotowanego ciasta uformuj niewielkie (o średnicy 2-3 cm) kuleczki. Rozłóż je na wyłożoną papierem blaszkę i piecz 20-25 minut w temp. 150-180 C
PIEROŻKI lub USZKA z kapustą i grzybami
Składniki na ciasto:
- 1 kg mąki MIX PKU
- 4 łyżki oleju
- 2 jaja
- 2 żółtka
- 2 szklanki ciepłej wody
- szczypta soli
Składniki na farsz
- 1 kg kiszonej kapusty
- 1 kg pieczarek
- 2 cebule
- olej do smażenia
- sól, pieprz
Kiszoną kapustę ugotuj, grzyby i cebulę podsmaż. Po ostygnięciu kapustę, grzyby, cebulę drobno pokrój lub zmiel przez maszynkę. Masę przypraw pieprzem i solą. Z mąki, jajek, oleju i soli zagnieć ciasto dodając powoli ciepłą wodę. Ciasto wyrobione podziel na części. Kawałki ciasta rozwałkuj i zrób kwadraty. Na środku każdego kwadratu połóż farsz i złoż na pół przekątnej tak, aby powstał trójkąt. Zlep dwa końce trójkąta przy podstawie.
Wrzuć do osolonej, wrzącej wody. Gotuj 3 minuty po wypłynięciu.
Tekst: Anna Jelonek
